De Vijf Elementen Theorie

Tezamen met de Yin-Yang filosofie vormt het Vijf Elementen systeem de basis van de Traditional Chinese Medicine (TCM). Het vereist nogal wat studie om het ontstaan en het 'waarom' hiervan goed te kunnen begrijpen en doorzien. Kort gezegd komt het hierop neer dat via het systeem van de Vijf Elementen de Hemelse (Yang) en de Aardse (Yin) krachten geordend en georganiseerd zijn. Alle kwaliteiten, alle processen, zeg maar gerust de kringloop van mens en natuur, zijn systematisch hierin ondergebracht. De Vijf Elementen en hun onderlinge verhoudingen zijn schematisch weergegeven in de figuur hierboven. 

De Vijf Elementen Theorie is meer dan 1000 jaar oud. De leer is ontstaan in de Chinese Naturalistische school. De Vijf Elementen worden beschouwd als processen die voortdurend aan verandering onderhevig zijn, ofwel dynamisch zijn. De processen beschrijven gebeurtenissen die van nature voorkomen. Water bijvoorbeeld heeft de eigenschap om neerwaarts te bewegen en om nat te maken. Vuur daarentegen verwarmt en heeft de eigenschap om opwaarts te bewegen. De Vijf Elementen vertegenwoordigen zowel zelfstandige processen als processen die met elkaar in relatie staan. Dat kunnen onderlinge afhankelijkheidsrelaties zijn, scheppende of voedende relaties, of juist vernietigende relaties. Een vernietigende relatie bijvoorbeeld is die tussen Vuur en Hout.

De Vijf Elementen Theorie heeft ook zijn doorwerking gehad in de theorieën van de traditionele Chinese Geneeskunst. Volgens deze geneeskunst is elk van onze organen verbonden met één van de elementen. Medicijnen in de traditionele Chinese geneeskunst zijn ingedeeld volgens de eigenschappen die ze hebben volgens de leer van de Vijf Elementen. En ook in de traditionele Chinese voedingsleer is voedsel op deze manier ingedeeld.

In de Tai Chi, wordt elk van de Vijf Elementen vertegenwoordigd door de vijf lage lichaamsbewegingen.

1. Hout = beweging naar achteren 
   
2. Vuur = met een strakke blik naar rechts kijken 
   
3. Aarde = naar het centrum gericht, in evenwicht, balans 
   
4. Metaal = beweging voorwaarts 
   
5. Water = naar links kijken 

Bij de Chinezen bestaat de overtuiging dat je aan je 'Chi' of Energie kunt werken of je lotsbestemming gunstig kunt beïnvloeden door zorgvuldig de Vijf Elementen te bestuderen. Net zoals bij Yin en Yang zijn de Vijf Elementen niet tastbaar. Wel zijn het zijn krachten of verschijningsvormen die een beschrijving geven van alle materie en eigenschappen : Tijd, Ruimte, Materie, Gevoel, Geur, Kleur, Gemoedstoestand. Hout bijvoorbeeld brachten ze in verband met lente, de kleur groen en met het Oosten. Vuur werd geassocieerd met de zomer, het Zuiden en de kleur rood. Aarde werd in het centrum geplaatst, en werd gekoppeld aan de late zomer of vroege herfst en de kleur geel. Metaal vertegenwoordigt de herfst, wordt uitgedrukt met de kleur wit en het Westen. Water tenslotte draagt de kleur zwart, het Noorden en de winter. 

Vijf Elementen, Seizoenen, Klimaat, Kleur, Yinorgaan, Yangorgaan, Zintuig, Smaak

1. HOUT = lente, wind, groen, lever, galblaas, zien, zuur, woede, mildheid, tolerantie
2. VUUR = zomer, warm, rood, hart, dunne darm, spreken, bitter, blijdschap, intelligentie, intuïtie
   
3. AARDE = nazomer, vochtig, geel, milt, maag, proeven, zoet, vernuft, stabiliteit, gepieker 
4. METAAL = herfst, droog, wit, longen, dikke darm, ruiken, scherp, verdriet, vertrouwen, rechtvaardigheid
5. WATER = winter, koud, zwart, nieren, blaas, horen, zoutig, angst, moed, bescheidenheid

De Vijf Elementen beïnvloeden elkaar. Ze voeden en controleren elkaar in een vaste volgorde. 

De voedende of scheppende cyclus is als volgt. Vuur voedt Aarde (as), Aarde voedt of schept Metaal (mineralen), Metaal voedt of schept water (hoewel water metaal doet roesten, komt deze opvatting voort uit het feit dat water in een metalen beker aan de buitenkant ervan condenseert), Water voedt Hout (bomen hebben water nodig om te groeien), Hout voedt Vuur. 

De controlerende cyclus is als volgt. Hout controleert Aarde, Aarde controleert Water, Water controleert Vuur, Vuur controleert of smelt Metaal, Metaal controleert Hout (de bijl die de boom omhakt). 

Ziezo ziezo, voor de echt geïnteresseerden is gelukkig véél meer te vinden over deze theorie. Maar hier​ hebben we alvast een korte beschrijving van basisbegrippen die zich ook in het dagdagelijkse leven kenbaar maken. Kennis van de Vijf Elementen kan dus overal van pas komen.